ایا پوهېږﺉ چې کوم څاروی د تندې پر وړاندې ډېر تاب لري؟
لیکنه: شکېبا نادري
ایا پوهېږئ چې کوم څاروی د تندې پر وړاندې ډېر تاب لري؟
په نړۍ کې دوه ډوله حیوانات شته چې یو ته یې اهلي او بل ته یې وحشي حیوانات وایي، اهلي حیوانات هغو حیواناتو ته وایي چې خلک یې په کورونو کې ساتي لکه، غوا، اوښ، مرکب، پیشو او داسې نور، د ځینو اهلي حیواناتو له غوښې، شیدو او پوستکي څخه ګټه اخیستل کېږي، خو د ځینو څارویو څخه یوازې د بار وړلو لپاره ګټه اخیستل کېږي لکه مرکب.
موږ په نننۍ لیکنې کې تاسو ته د اوښ په اړه جالب او په زړه پورې معلومات را ټول کړي دي، که تاسو هم غواړئ د اوښانو په اړه پوه شئ، زموږ لیکنه تر پایه ولولئ!
۱. انسانان د ځینو څارویو له غوښې، د ځینو له شيدو او د ځینو څخه د بار وړلو لپاره ګټه اخلي، خو اوښ د هغو څارویو له ډلې څخه دی، چې هم یې له غوښې هم یې له شیدو څخه ګټه اخیستل کېږي او سربېره پر دې د بار وړلو لپاره هم ګټه ترې اخیستل کيږي.
۲. اوښ تر ټولو پیاوړی اهلي څاروی دی، اوښ کولای شي له نورو بار وړونکو څارویو څخه ډېر بار یوسي، کله چې یو اوښ د څملاستلو په حالت کې وي، که موږ پرې هر څومره ډېر بار بار کړو په ډېرې چټکۍ سره درېدلای شي، خو بل څاروی د دغې کړنې وس نه لري، اوښ کولای شي چې تر نیم ټن پورې بار یوسي.
۳. اوښ کولای شي چې په ډېرو ستونزمنو لارو کې پرته له ستړیا لاړ شي، له همدې امله عربان ورته بیاباني کښتۍ وایي، اوښ هغه یوازینی څاروی دی چې له لسو څخه تر شلو ورځو پورې د تندې او لوږې سره مبارزه کولای شي.
۴. اوښ د تندې پر وړاندې دومره پیاوړی دی چې خپل دېرش سلنه وزن د اوبو د نشتون یا تندې له امله له لاسه ورکوي یعنې اوښ د تندې او لوږې پر وړاندې ډېر تاب لري.
۵. اوښ د هغو څارویو له ډلې څخه دی چې د دومره فزیکي پیاوړتیا تر څنګ ډېر ارامه دی، یعنې یو ماشوم هم کولای شي اوښ کنټرول کړي، خو ځینې وخت اوښان داسې حرکتونه هم کوي چې کنټرول یې ستونزمن کېږي، نو ښه ده چې اوښ په مناسب ځای کې وساتل شي.
۶. د اوښ شیدې د انسان له شيدو سره ډېر ورتوالی لري، د اوښ شیدې د غوا د شیدو په پرتله لس برابره اوسپنه او درې برابره وېټامین لري د اوښ شیدې ډېر غوړي لري او د کمزورو انسانانو لپاره ډېر ګټور خواړه دي.
۷. د اوښ غوښه په اسلام کې حلاله ده، خو یهودیان وایي د دې لپاره چې اوښ سُم نه لري، نو غوښه یې حرامه ده، هندیان او زردښتیان هم د اوښ غوښه نه خوري، خو طب وایي چې د اوښ غوښه تود خاصیت لري او د بېلابېلو ناروغیو مخنیوی کوي لکه، د ماشوم مخکې له وخته پیدا کېدل، د انسانانو جسمي او جنسي پیاوړتیا او د داسې نورو ناروغیو مخه نیسي، له دیني اړخه هم د اوښ د غوښې خوړل ښه دي یعنې دا چې د اوښ غوښه باید وخوړل شي.
۸. د اوښ له پوست څخه د بوټ، کمربند، جامو، کیږدیو، ټیکریو، فرشونو او داسې نورو شیانو په جوړولو کې هم ګټه اخیستل کېږي.
خو دا باید تل په یاد ولرو چې اوښ د پیاوړو او ګټورو څارویو له ډلې څخه هغه څاروی دی چې موږ یې هم له شېدو او هم له غوښې څخه ګټه اخیستلای شو، سربېره پردې موږ له اوښ څخه د بار وړلو لپاره هم کار اخیستلای شو.