د لورکا لنډ ژوندليک
لیکنه ـ ریاض مقامزی
که د هسپانوي ادبیاتو په اړه غږېږو؛ نو پرته له شکه به تر سروانتس وروسته دویم کس حتما "لورکا" زموږ ذهن ته راځي. نوموړی په یوه شتمنه کورنۍ کې لوی شوی او ښې زدکړې یې کړي دي. د نورو زده کړو ترڅنګ یې له شاعرۍ سره هم علاقه لرله او لوستله به یې، چې وروسته خپله هم د یو ښه شاعر په توګه څرګند شو. موږ په دې لیکنه کې د همدې په اړه غږېږو، چې د لیکنې تر پایه به یې په اړه ډېر پوه شئ.
ژوندلیک
د هسپانیې ددې ښه شاعر او ګرافيک انځورګر بشپړ نوم فدریکو ګارسیا لورکا (Federico Garcia Lorca) دی. نوموړی د هسپانیا په "ګرانادا" ولایت کې په "۱۸۹۸زېږديز" کال ک وزېږېد. کورنۍ یې شتمنه وه؛ نو ځکه خو د ښوونځي له فراغت څخه وروسته ـ چې "۱۶" کلن و ـ د ګرانادا په پوهنتون کې د حقوقو، فلسفې او ادبیاتو په زده کړو بوخت شو. هلته یې د زده کړو تر څنګ د مشهورو شاعرانو شعرونه لوستل او خپله یې هم شاعري پيل کړه.
دی په ځوانۍ کې وژل شوی دی، همدې پېښې دده نوم او شاعرۍ ته محبوبيت ورکړ. لورکا به د رخصتيو پر مهال د هسپاینا بېلابېلو سیمو ته سفرونه کول. ددې سفرونو يادښتونه یې د "خاطرې او انځورونه" نومې کتاب کې خپاره کړل، چې دده لیکنې او رسمونه په کې راغلي وو.
دی "۲۳" کلن و، چې د شعرونو لومړۍ ټولګه یې چاپ شوه. ده به ویل: "شاعر یوه دنده او یو رسالت لري او هغه اروايي ځواک او زړه ډالۍ کول دي."
په هسپانیه کې د کورنۍ جګړې لۀهپیل وړاندې له مادرید څخه ګرانادا ته ځي. هلته دده لپاره ګواښ و، دا چې د هسپانيه په جنوب کې ښي لاسي ځواکونه پیاوړي وو. د جنرال فرانکو د فکر پلویانو دی پۀ "۱۹۳۶م" کال د آګسټ پر "۱۸" نېټه ونیوه، او پر بله ورځ يې د جمهوریتپال په تور، په غرونو کې وواژه او جسد یې هېچا ته په لاس ور نه کړ.
داسې ویل کېږي، چې نوموړي پخپل کتاب "شاعر په نیویارک کې" نومېږي، تر دې پېښې "۶" کاله مخکې د دا ډول مرګ وړاندوینه کړې وه. د یادونې وړ ده، چې تر ټولو مشهور اثر یې "د جټانو رومانسېرو" نومېږي. دې کتاب لورکا ته ښه نوم او شهرت ورکړ.
شعرونه
د ونو سيوري
په باد کې چیغې وهي
پرېږدئ په دغه کرونده کې په ژړا شمه زه
په دې نړۍ کې، هر څه په ملا رامات دي
له خاموشۍ پرته، بل هېڅ شی نه پاتېږي
د اسمان تیارې لمنې
د سپېدو لارې وژني
پرېږدئ په دغه کرونده کې
په ژړا شمه زۀ.
یو بل شعر يې داسې دی، چې:
که زه مړ شوم
د بالکن دروازه خلاصه پرېږدئ
ها کمکی هلته نارنج خوري
د بالکن نه ماته ښکاري
ها کارګر چې فصل رېبي
د بالکن نه ماته ښکاري
نو زما ده وروستۍ هیله
که زه مړ شوم
د بالکن دروازه خلاصه پرېږدئ!